مدیریت مدرن
یه پاتوق حرفه ای برای مباحث مدرن مدیریتی (مدیریت ریسک، مدیریت کسب و کار، مدیریت کیفیت، مدیریت محیط زیست، مدیریت بحران، مدیریت ایمنی و بهداشت شغلی، مدیریت انرژی و ...)
مدیریت مدرن
یه پاتوق حرفه ای برای مباحث مدرن مدیریتی (مدیریت ریسک، مدیریت کسب و کار، مدیریت کیفیت، مدیریت محیط زیست، مدیریت بحران، مدیریت ایمنی و بهداشت شغلی، مدیریت انرژی و ...)
ریسک های زنجیره ی تامین در مجتمع های چندمنظوره
www.piragroup.ir را ببینید.
https://t.me/joinchat/AAAAADwASGBjvEsPiSZOFg
کلیدواژه ها:
ریسک، عدم قطعیت، زنجیره ی تامین،
چکید
از آن جا که پدیدها در دنیای واقعی، پدیده های قطعی نیستند قطعا در عمل، هنگام برنامه ریزی برای انجام امور، موضوع عدم قطعیت پدیدار می شود. و از آن جا که در دنیای امروز، رقابتی نفسگیر میان زنجیره های تامین برقرار است و اصولا، مزیت رقابتی، دیگر در مزیت تک-بنگاهه نمی باشد بلکه در مزیت زنجیره ی تامین نمود پیدا می کند، از این رو یافتن آن چه که در این نوشته به دنبال آنیم یعنی ریسک های زنجیره ی تامین در مجتمع های چندمنظوره، اهمیت شایانی پیدا می کند. اخیرا، رویکرد به سوی ایجاد مجتمع های بین راهی چندمنظوره در کشور، برای رفاه حال مسافران و رانندگان و اصولا مهمانان و گردشگران، با روند رو به رشدی مواجه شده است که طبیعتا یکی از مهم ترین موضوعات مرتبط با این مجتمع ها، ریسک های تامین مواد، محصولات، کالاها، و حتی اطلاعات و خدمات می باشد. در این نوشته، منظور از مجتمع چندمنظوره، صرفا مجتمع های چندمنظوره ی بین راهی است.
مجتمع چندمنظوره ی بین راهی
مجتمع های تجاری چندمنظوره ی بین راهی، به مجتمع هایی گفته می شود که با مکانیابی مناسب در فواصل مناسبی از شهرها و در مسیرهای عمومی پر تردد بنا می شوند تا همزمان، خدمات متعددی را که مورد تقاضای مسافران، رانندگان، گردشگران و میهمانان فصلی و دائمی هستند، برآورده کنند. نخستین برداشت از کاربرد این مجتمع ها، محل استراحت و خدمات سرویس بهداشتی و نهایتا رستوران برای مسافران و رانندگان می باشد در حالی که این خدمات می تواند فروشگاه ها و مغازه ها، مکان های عرضه ی صنایع دستی محلی، کافی شاپ ها، پمپ بنزین تا محل هایی برای شستشوی ماشین را دربرگیرد. حتی در برخی از این مجتمع های چندمنظوره، طرح های توسعه ای برای ساخت هتل های چندستاره نیز لحاظ شده است.
مدیریت زنجیره ی تامین
زنجیره ی تامین به اجزای ماهیتا از نظر حقوقی جدا –مانند شرکت ها، مغازه ها، عمده فروش ها، خرده فروش ها و ...- ولی از نظر ساختاری به هم وابسته ای اطلاق می شود که محصول یا خدمتی از هر یک از آنها به سمت دیگری جریان می یابد تا اولا نیازهای بنگاه بعدی را برآورده نماید و در ادامه، با انجام عملیاتی روی آن، به ارزش محصول یا خدمت افزوده شود. طبق نظریه ها، اعضای زنجیره ی تامین باید شامل دست کم، سه بنگاه باشد.
روش های سیستماتیکی که بتواند این بنگاه ها را دارای ارزش های متفاوت و اهداف جداگانه هستند، به هم بپیوندد و آنها را به یک «کل» یکپارچه تبدیل کند بدون این که از نظر حقوقی آنها را یکی نماید، مدیریت زنجیره ی تامین گفته می شود.
ریسک و مدیریت ریسک
ریسک، پدیده ای نو در کسب و کار نیست. بلکه پدیده ای است که از بدو پیدایش انسان با او بوده است و از این رو، از نخستین روزهایی که انسان برای تامین معاش خود، به مبادله ی پایاپای روی آورد، با مفهومی به نام ریسک مواجه بوده است. ریسک را «عدم قطعیت در دست یابی به اهداف »[1] تعریف کرده اند. همان گونه که مشاهده می شود ریسک، با عدم قطعیت سروکار دارد. چرا که در دنیای واقعی، احتمال بروز پدیده ها و اتفاقات، هرگز 100% نیست. از این رو، برای پیش بینی بروز هر پدیده ای، با یک احتمال یا اصطلاحا عدم قطعیت مواجهیم نه قطعیت.
به طور خلاصه هر چه که بتواند در مسیر رسیدن به اهداف ما، انحراف ایجاد کند، ریسک نامیده می شود که البته باید توجه داشت در مواردی نیز ریسک شکل مثبت به خود می گیرد مانند کاهش قیمت مواد اولیه ای که موردنیاز یک کارخانه می باشد.
ریسک در زنجیره ی تامین
از آن جا که زنجیره ی تامین، مجموعه ی به هم پیوسته ای از چند بنگاه از نظر حقوقی مستقل از هم می باشد که هدف مشترکی دارند، پدیده ی ریسک از اهمیت فراوانی در آن برخوردار است. گاهی اثر دومینویی و نیز اثر شلاق چرمی در زنجیره ی تامین، آثار غیر قابل جبرانی را به جا می گذارد به خصوص اگر تعداد اعضای زنجیره ی تامین، زیاد باشد. با زیاد شدن تعداد اعضای زنجیره ی تامین، ریسک ها نیز به شکل تصاعدی افزایش پیدا می کنند: هم از نظر تعداد و هم از نظر آثاری که باقی می گذارند. آروپ روی و دیگران [3] در نوشته ی خود موارد متعددی را از ریسک در زنجیره ی تامین نام می برند که یکی از مهم ترین آنها، ریسک های مربوط به امنیت اطلاعات است. چوپرا و همکار [4] نه منبع از ریسک های مهم را در زنجیره ی تامین مورد اشاره قرار داده اند: گسست ها[1]، تاخیرها[2]، سیستم ها، پیش بینی ها[3]، دارایی های فکری[4]، تدارکات[5]، دریافتنی ها[6]، موجودی[7]، و ظرفیت[8] گرچه وَگنر و همکار [5] منابع ریسک در زنجیره ی تامین را به 5 دسته ی «طرف تقاضا و طرف تامین، مقررات، قوانین و دیوانسالاری[9]، زیرساخت ها و فجایع» طبقه بندی می کنند.
آسیب پذیری[10] هایی که می توانند زنجیره ی تامین را تحت شعاع قرار دهد و برای آن ریسک به حساب آید، از منظر آر. مِیسون جونز و همکار[4]، بدین ترتیب تعریف می شوند: تماس با آسیب جدی ناشی از ریسک های زنجیره ی تامین و تاثیرگذاری آن بر توانایی زنجیره ی تامین در حفظ اثربخش بازار مشتری نهایی.
البته باید تاکید کرد که آن چه که در نوشته های متعدد صاحب نظران مورد تاکید قرار گرفت است جنبه ی منفی ریسک های مرتبط با زنجیره تامین است و جنبه های مثبت ریسک که می توان از آن به عنوان فرصت یاد کرد، کمتر مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. دوباره در تعریف ریسک یادآوری می کنیم که «اثر عدم قطعیت در انحراف از اهداف است» بدین معنی که انحراف می تواند انحراف مثبت را نیز شامل شود. بدیهی است که در طبقه بندی های فوق می توان نگاه را بدین شکل تغییر داد که در هر یک از طبقه بندی ها، هم بُعد مثبت و هم بُعد منفی ریسک می تواند موردنظر باشد.
ریسک در زنجیره ی تامین مجتمع های چندمنظوره ی بین راهی
مجتمع های چندمنظوره ی بین راهی نیز از نوع خاصی از زنجیره ی تامین بهره می برند که نقطه ی تمایزشان، تنوع در ارائه ی محصولات و خدمات است که شاید در جاهای دیگر کمتر بتوان آنها را به صورت یکجا یافت. همان طور که در بالا اشاره شد، در یک مجتمع چندمنظوره ی بین راهی، بسته به اهداف آن مجتمع، خدمات مرتبط با سرویس بهداشتی، فروشگاه ها و مغازه ها، مکان های عرضه ی صنایع دستی محلی، کافی شاپ ها، رستوران ها، پمپ بنزین، محل هایی برای شستشوی ماشین، تعمیرگاه ماشین، هتل، و دیگر خدمات و محصولات عرضه می شود که این میزان تنوع در خدمات چشمگیر بوده و طبیعتا مدیریت آن را پیچیده تر می کند.
به یاد داشته باشیم ریسکی که در یک مجتمع چندمنظوره می تواند تمام موجودیت آن را به عنوان یک «کل» تهدید کند، نیازی نیست که با کل موجودیت سروکار داشته باشد. آن چه که در مجتمع چندمنظوره موردنظر صاحبان و مدیران آن است فروش یا اجاره ی مکان های فراهم شده به متقاضیان می باشد که آنها نیز به نوبه ی خود، از راه فروش خدمات و محصولات خود، کسب درآمد می کنند. مزیت یک مجتمع چندمنظوره ی بین راهی از دید یک مشتری –مسافر، راننده، گردشگر و غیره- در این است که می تواند مجموعه ی متنوعی از خدمات را در یک مکان و با کفیت قابل قبول و در فضایی متفاوت و احتمالا مدرن تر از دیگر جاها، دریافت کند. از این رو، اهمیت رضایت مشتری در این جا، به این نکته ی بسیار باریک بر می گردد که نیاز نیست که کل موجودیت مجتمع چندمنظوره بد عمل کنند تا مشتری دیگر از خدمات این محل استفاده نکند بلکه حتی یکی از اجزای این مجتمع نیز به شکل درستی نتواند رضایت مشتری را جلب نماید، دیگران نیز قربانی ضعف این جزء، خواهند شد.
یکی از ابعاد مهم در رضایت مشتری در این مجموعه ها و مجتمع ها، در دسترس بودن همه نوع خدمات و محصولاتی است که انتظار دارد آنها را به صورت یکجا دریافت کند. طبیعی است که به صورت روزافزونی نیز این انتظارات در حال افزایش است. بنابراین، روشن است که فراهم بودن کالاها و خدمات و دسترس پذیری آنها، اهمیت زنجیره ی تامین را روشن می کند. ریسک ها و فرصت های متعددی ممکن است برای اجزای مختلف یک مجتمع چندمنظوره ی بین راهی وجود داشته باشد که به اختصار برخی از آنها در جدول 1، فهرست شده اند.
|
تامین کننده |
نام محصول/ خدمت |
ریسک ها |
فرصت ها |
دریافت کننده |
|
شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی ایران |
سوخت (بنزین، گازوییل) |
§ دیر تحویل می شود § مقدار مورد نیاز تامین نمی شود § کیفیت نامناسب است |
- |
پمپ بنزین |
|
شرکت ملی گاز ایران |
گاز طبیعی |
§ دیر تحویل می شود § مقدار مورد نیاز تامین نمی شود § فشار گاز نامناسب است |
- |
جایگاه CNG |
|
تولیدکننده ها |
مواد غذایی (گوشت، شیر، سبزیجات و غیره) |
§ مواد غذایی تاریخ مصرف گذشته § مقادیر کمتر از میزان موردنیاز § کیفیت نامناسب § قیمت بالا |
تخفیفات در خریدها |
رستوران |
|
تولیدکننده ها |
مواد غذایی (بستنی, بیسکویت، ذرت، و ...) |
§ مواد غذایی تاریخ مصرف گذشته § مقادیر کمتر از میزان موردنیاز § کیفیت نامناسب § قیمت بالا |
تخفیفات در خریدها |
فروشگاه های مواد غذایی |
|
جدول 1- ریسک ها و فرصت های زنجیره ی تامین در یک مجتمع چندمنظوره بین راهی |
||||
به خاطر داشته باشیم آن چه که در جدول 1 ارائه شده است صرفا ریسک ها و فرصت هایی است که پتانسیل به وجود آمدن آنها وجود دارد نه این که الزاما به وجود آمده باشد. همچنین، برخی ریسک ها همزمان به صورت معکوس تبدیل به فرصت هایی می شوند ولی الزاما همه ی ریسک ها این وِزگی را ندارند به عنوان مثال در خصوص ریسک «دیر تحویل شدن سوخت»، الزاما زودتر تامین شدن سوخت یک فرصت ممکن است به حساب نیاید بدین معنی که اگر قرار باشد در روز 10 هر ماه سوخت تحویل جایگاه شود ولی تامین کننده در روز 2، سوخت را تحویل دهد نه تنها ممکن است فرصت به حساب نیاید بلکه با توجه به امکانات موجود در پمپ بنزین و مخازن ذخیره ای که پر هستند، دریافت این سوخت عملا امکان ناپذیر و دردسر ساز هم باشد. در حالت عکس نیز این ریسک را درنظر بگیرید که برای رستوران و فروشگاه های مواد غذایی، ریسک قیمت بالای محصولات، مورد مهمی است که در صورتی که بتوان از تخفیفات فروشنده ها استفاده کرد خود به یک فرصت تبدیل می شود.
نتیجه گیری:
آن چه که به عنوان ریسک ها در زنجیره های تامین، از سوی پژوهشگران مورد مطالعه قرار گرفته است عمدتا متمرکز بر ریسک ها از نوع منفی بوده است و کمتر ریسک ها را از جنبه ی مثبت در نظر گرفته اند. به خاطر داشته باشیم که در دنیای رقابتی امروز، تنها حذف ریسک ها نمی تواند عامل موفقیت یک کسب و کار به حساب آید بلکه سازمانی موفق خواهد بود که بتواند فرصت های موجود با کسب و کار خود را نیز به درستی بشناسد و از آن نهایت استفاده را بنماید. در این نوشته، تلاش شد که به طور خلاصه عوامل تاثیرگذار بر کسب و کار یک مجتمع چندمنظوره ی بین راهی، از منظر ریسک ها و فرصت ها مورد بررسی قرار گیرد. گرچه مطالعات متعددی در سطح دنیا در حال انجام است تا با مدلسازی های ریاضی یا روش های دیگر، ریسک ها مرتبط با زنجیره ی تامین به طور عام و ریسک های مرتبط با زنجیره ی تامین مجتمع های چندمنظوره ی بین راهی را مطالعه کرده و به صورت ساختمند، فورموله کنند. در خصوص مطالعراتی که تا کنون در این حوزه صورت پذیرفته است می توان به [6]، [7] و [8] مراجعه نمود.
منابع:
لاتین:
１- ISO31000:2009, Risk Management
２- Oliver Lavastre, Angappa Gunasekaran, Alain Spalanzani, Supply Chain Risk Management in French Companies, ELSEVIER Journal, 2011
３- Arup Roy, A D Gupta, S.G, Deshmukh, Information Security Risk Assessment in SCM, IEEE, 2013
４- R. Mason-Jones, D.R. Towil, Shrinking Supply Chain Uncertainty Cycle, Control (1998) 17-22
５- S. Chopra, M. Sodhi, Managing Risk to avoid supply chain breakdown, MIT Sloan Management Review 46 (1) (2004) 53-62,
６- Stefan Seuring, Martin Mu¨ ller, From a literature review to a conceptual framework for sustainable supply chain management, Journal of Cleaner Production, 16 (2008) 1699–1710
７- Winnie Septiani, Marimin, Yeni Herdiyeni, Liesbetini Haditjaroko, Method and Approach Mapping for Agri-food Supply Chain Risk Management: A literature review, International Journal of Supply Chain Management, Vol. 5, No. 2, June 2016
８- Iwan Vanany, Suhaiza Zailani, and Nyoman Pujawan, SUPPLY CHAIN RISK MANAGEMENT: LITERATURE REVIEW AND FUTURE RESEARCH,
کلیه ی فایل های آموزشی دوره ی جامع سیستم مدیریت HSE-MS (بهداشت، ایمنی و محیط زیست) بر اساس الزامات E&P ویژه ی صنایع نفت و گاز
www.piragroup.ir را ببینید.
کانال مدیریت مدرن در تلگرام با مطالب متنوع و به روز: https://t.me/PIRA1st
اگر مدرس خوبی هستید اما فایل آموزشی وبی برای برگزاری یک دوره ی HSE-MS در دسترس تان نیست، یا وقتش را ندارید، یا به هر دلیل دیگر، من این فایل ها را به بهترین نحو برای شما فراهم کرده ام. خودتان تایید خواهید کرد. روی تجربه ی من حساب کنید! اینجا
بسته ی جامع دوره ی جامع سیستم مدیریت HSE-MS (بهداشت، ایمنی و محیط زیست) بر اساس الزامات E&P ویژه ی صنایع نفت و گاز
یک بسته ی جامعی که شما را شگفت زده خواهد کرد با کمترین بهای ممکن. خودتان قضاوت کنید.
این بسته شامل فایل های زیر است:
- پاورپوینت برگزاری دوره ی آموزشی
- فایل Word پیش آزمون و آزمون نهایی دوره ی آموزشی
متن فارسی استاندارد ISO13485:2016 در فرمت WORD
www.piragroup.ir را ببینید.
کانال مدیریت مدرن در تلگرام با مطالب متنوع و به روز: https://t.me/PIRA1st
متن کاملا قابل ویرایش برای استفاده در دوره های آموزشی و در فرمت Word با قیمتی استثنایی. اینجا
متن فارسی ISO13485:2016 در فرمت Word که برای برگزاری دوره های آموزشی، تهیه ی پاورپوینت و استفاده های دیگر بسیار مفید است.
فرایندهای ویژه و استاندارد ISO9001
www.piragroup.ir را ببینید.
برخی از فرایندهای تولیدی, دارای ماهیتی هستند که سازمان نمی تواند با عملیات بعدی محصول خروجی از آن فرایند را مورد تصدیق قرار دهد یا این که از نظر اقتصادی مقرون به صرفه نیستند. محصول خروجی از این فرایندها، تنها قابل صحه گذاری هستند. این گونه فرایندها اصطلاحا فرایندهای ویژه نامیده می شوند. معروف ترین نمونه ی فرایند ویژه, فرایند جوشکاری است که خروجی آن قابل تصدیق نیست یعنی نمی توان مثلا اندازه گیری نمود که چه پارامترهایی از این محصولِ خروجی باید پایش و اندازه گیری و کنترل شوند و در چه محدوده ای باید باشند. از این رو خروجی این فرایندها, تنها در زمان استفاده و کاربرد, قابل صحه گذاری هستند. یعنی پس از به کارگیری محصول می توان اطمینان پیدا کرد که آیا همان مشخصه های مورد نظر را دارا هستند یا خیر. با گذشت زمان و توسعه ی فناوری, فرایندها قابلیت تصدیق شدن را پیدا می کنند یا این که امکان تصدیق شدن آنها بیشتر می شود. به عنوان مثال همین فرایند جوشکاری, امروز از طریق تست های رادیوگرافی , مایعات نافذ , التراسونیک و ... قابلیت تصدیق بسیار بیشتری نسبت به گذشته یافته است اما باید توجه داشت که قابلیت تصدیق کامل را ندارد. بدین معنی که ویژگی هایی در محصول جوشکاری شده وجود دارد که به هیچ عنوان نمی توان آنها را مورد تصدیق قرار داد و تنها با تست هایی از جنس صحه گذاری، قابلیت تایید پیدا می کنند. به عنوان مثال در یک سازه ی جوشکاری شده، تنش پسماند یکی از چالش هایی است که همیشه سازندگان قطعات جوشکاری شده با آن در گیر هستند. همه می دانند که چنین پدیده ای در بافت های جوشکاری شده وجود دارد و اثر این پدیده تنها زمانی مجال بروز پیدا می کند که محصول در حال استفاده باشد (یعنی در حال صحه گذاری شدن و به طور عملی مورد استفاده قرار گرفتن). گرچه عملیات هایی مانند عملیات حرارتی مختلف به خصوص تنش زدایی روی محصول انجام می شود اما فرایندهای عملیات حرارتی از گروه تست های کنترل کیفیتی برای کشف عیب نیستند بلکه عملیاتی هستند که برای رفع عیب به کار می روند. یعنی به طور پیشفرض، وجود تنش پسماند در سازه های جوشی حساس، پذیرفته شده است.
به طور تجربی -و نه به عنوانی فرضیه ای تایید شده و مورد اجماع- عرض می شود که عمده ی فرایندهایی که از حرارت استفاده می کنند و محصولات را به نقطه ی ذوب رساند یا دچار استحاله می کنند، فرایندهایی هستند که محصول خروجی آنها، قابل تصدیق نمی باشد و به نظر می رسد این گونه فرایندها، بایستی ویژه درنظر گرفته شوند.
از آن جا که محصولات خروجی از این گونه فرایندهای تولیدی قابل تصدیق نیستند، نگرانی های در خصوص این فرایندها بسیار بیشتر خواهد بود بنابراین اینگونه فرایندها، باید مورد صحه گذاری قرار گیرند. یعنی در عرصه عملی و کارکردی باید صحه گذاری نمود که آیا توانایی برآورده کردن انتظارات را دارند یا خیر. توجه داشته باشیم که هر «فرایندی» که «محصولی» خروجی از آن قابل «تصدیق » نباشد، نیاز است آن «فرایند» مورد «صحه گذاری» قرار گیرد. بدین ترتیب، ما با کنترل فرایند، ضریب اطمینان خود را نسبت به این که محصولی با کیفیت موردانتظار، از آن فرایند تحویل شود، بالا می بریم.
صحه گذاری فرایند، از راه های زیر امکان پذیر است:
- باید معیارهای مشخص و تعریف شده ای را برای بررسی و بازنگری و تایید محصول مشخص کند
- باید مشخص شود که برای انجام چنین فرایندی نیاز است که از چه تجهیزاتی استفاده کنیم که مناسب تولید باشد
- باید تعیین شود صلاحیت کارکنانی که باید این فرایند تولیدی را انجام دهند در چه حدی باشد
- نیاز است که روش های اجرایی مناسبی برای انجام این فرایند تولیدی استقرار یابد
- سوابق حاصل از انجام این فرایند باید تعریف شود که چه مدارکی نیاز است در طی انجام این فرایند پر شوند تا به عنوان سوابق باقی بمانند
در برخی استانداردها، الزام شده است که همه ی فرایندها باید ویژه در نظرگرفته شوند مانند ISO/TS16949 که اخیرا به IATF16949 تبدیل شده است.
شایان ذکر است که در ویرایش جدید استاندارد ISO9001 در سال 2015، عملا بند مرتبط با فرایندهای ویژه که با عنوان «صحه گذاری فرایندهای تولید و ارائه ی خدمات» مشخص شده بود در بند کنترل تولید و ارائه ی خدمات ادغام شده است که اقدام درستی بوده است و این که روش های صحه گذاری فرایند، شامل چه چیزهایی باید باشد (که در بالا به آنها شد که از ویرایش 2008 انعکاس یافته است) در عمل حذف شده است.
#مدیریت_کیفیت
#فرایند_ویژه
#مدیریت
t.me/PIRA1st